ماهنامه فرهنگی، اجتماعی سرمشق
ماهنامه فرهنگی، اجتماعی
سال هشتم :: شماره پنجاه و هفت :: فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۱
ماهنامه فرهنگی، اجتماعی سرمشق
[سرمشق]
جهان و کار جهان جـمله هیچ بر هیچ است

جهان و کار جهان جمله هیچ بر هیچ است

هزار بار من این نکته کرده‌ام تحقیق

زمان به‌سرعت می‌گذرد بهار و تابستان و پاییز و زمستان می‌آیند و می‌روند چه بخواهیم و چه نخواهیم، حال و هوای طبیعت عوض می‌شود و همه چیز رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد، هریک از ما لحظاتی ناب از زندگی را در همین ایام تجربه می‌کنیم، انکار نمی‌کنیم، گاهی امید می‌پرورانیم و گاه یاس سراغمان را می‌گیرد، زمانی شاد هستیم و سرشار از امید و گاهی افسردگی امانمان را می‌گیرد، به هر حال ما پای ثابت همه هنجارها و ناهنجاری‌ها هستیم. هرچند گذر زمان روزبه‌روز ...

مهاجرت؛ دافعه در مبدأ کشش در مقصد

«خودتان نگاه کنید، مدارک را بررسی کنید، رتبه زیر بیست کنکور سراسری منطقه ۳، رتبه اول فارغ‌التحصیلی کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی در رشته حقوق، دارای شرایط نخبگان، دارای چندین مهارت با گواهینامه‌های معتبر ولی همچنان بیکار.» این‌ها دقیقاً صحبت‌های دختر جوان و معلول یکی از شهرستان‌های استان کرمان است که دنبال کار بود و در پایان گفت: چند ماه قبل در یک شرکت گفتند حدود بیست نفر نخبه را استخدام کردند بررسی کردم تعداد زیادی از آن‌ها نه‌تنها شرایط نخبگی را نداشتند بلکه پایین‌ترین مدارک تحصیلی را هم داشتند؛ و ناامیدانه افزود: «من چند سال کاری پیدا نکردم، ...

ماجرای اردیبهـشت

ترس و وحشت بر تمام وجودم حکم‌فرما شده بود، سرم را به زیر انداخته بودم و زیرچشمی به هم‌کلاسی‌هایم که مضطرب و نگران در اطراف و با فاصله ایستاده بودند و به من خیره شده بودند می‌نگریستم، «مهدی» و «رضا» سعی می‌کردند خود را پشت سر دیگران پنهان کنند، بیش از ترس و هراسِ آنچه که بر سرم می‌آمد دل‌نگران خراب شدن ابهت و شخصیتم در نزد بچه‌های مدرسه بودم. کف دست‌هایم همچون پیشانیم عرق کرده بود و وزش نسیم صبح گاهی صورت خیسم را خنک می‌کرد.

«پسره ی بی‌تربیت نفهم به من نگاه کن»!

فریاد آقای «سام» ناظم مدرسه در گوشم ...

[ادبیات]
شعر در محاصرۀ ابتذال و انتزاع

فرهنگ دو زیست ما گاه شعر را با نام‌های نمادینی چون سعدی و خیام در فرادست می‌نشاند و گاه با مترادف دانستن شعر همچون کلامی بی‌منطق و پرت آن را به فرودست پرتاب می‌کند در جملاتی همچون «شعر نگو!» یعنی سخن بی‌ربط و بی‌معنایی نزن یا «این حرف دیگر خیلی شاعرانه است» یعنی زیادی احساسی و غیرواقعی است. حتی در متن‌های منقح و متخصصین پرسواد نیز همچنان این کنایات وهن‌آمیز به شعر بسیار به کار می‌رود. در واقع، نه در افواه عموم که در اقوال خواص نیز شعر به عنوان سخن کم‌مایه و دور از واقعیت و بی‌اعتنا به ربط ...

آثار براهنی زیر بارِ زور نمی‌روند

هنوز ده روز از اولین قرن جدید نگذشته که خبر تلخ درگذشت دکتر رضا براهنی در تورنتو را می‌شنوم، مرگی بزرگ در غربت. شوکه نمی‌شوم چرا که از بیماری‌اش خبر داشتم و داشتیم، اما دلم می‌گیرد از شنیدن این خبر تلخ؛ و هنوز در تألم ناشی از همان دل‌گرفتگی از روی وظیفه هم که شده باید متنی بنویسم، شاید هم چند متن، به خواست خودم یا سفارش دوستان، به‌خصوص که من از اعضای مستمر کارگاه شعر و قصهٔ او بوده‌ام که از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۵ در زیرزمین خانه‌اش برگزار می‌شد؛ از این روست که احساس وظیفه می‌کنم وگرنه... ...

یک اتّفاقِ مرکز زُدا

مراسم اختتامیه دومین «جشنواره ملی داستان کودک و نوجوان سیرجان» در وضعیت نارنجی کرونای این شهر، در تهران برگزار شد تا داوران و مهمانان در خیابان آزادی روی سن سالن آمفی‌تئاتر دانشگاه سوره با چهرۀ برگزیدگان جشنواره آشنا شوند. رضا زنگی‌آبادی با کتاب «شوالیه‌های کوچک شهر» از استان کرمان برنده جایزه چهل‌میلیون تومانی بخش کتاب رمان این جشنواره ملی شد.

از آنجایی که برگزاری اختتامیه جشنواره ملی داستان کودک و نوجوان سیرجان در روزهای پایانی قرن گذشته لابلای شلوغی آغاز سال و قرن جدید فرصت پرداختن به آن را گرفت در اولین اقدام ادبی سال جدید به سراغ چند تن از ...

[سینما]
از روزگـاری که رفت...

سال نو را آغاز کرده و پا به سدۀ پانزدهم خورشیدی گذاشته‌ایم. با نگاهی گذرا به سده‌ای که پشت سر نهادیم و فراز و فرودهایی که همراه با آن از سر گذراندیم؛ در خواهیم یافت که چه روزگارانی را به باد داده‌ایم! فراز و فرودهایی که همۀ ما را، به اندازۀ چند قرن پیر کرده‌اند. شاید به قدر چهارصد سال! باورش برای خود من هم دشوار است. احساس انسانی را دارم که بیش از یک‌صد سال زندگی را پشت سر گذاشته است. به همان اندازه تجربۀ تاریخی و اجتماعی کسب کرده‌ام؛ به همان حد زخمی شده‌ام و بیش از این ...

هنرمندی خودآموخته در قاب ســینما

سینما هنری بینارشته‌ای و فراگیر است که همۀ هنرهای مستقل را، برای رسیدن به هنری والا به خدمت گرفته و همین موضوع، سینما را تبدیل به حیطه‌ای پیشرو کرده است. نقاشی، موسیقی، تئاتر و هنرهای مهم دیگری از این دست، نقش غیر قابل انکاری در تکامل سینما داشته و دارند. حال بحث اصلی بنده نقاشی است. نقاشی پیوندی ناگسستنی با سینما داشته و تأثیر این هنر مهم بر سینما، از چشم سینماگران جدی و پیگیر دور نمانده است!

«رضوان بوستانی» فارغ‌التحصیل رشتۀ نقاشی در مقطع لیسانس از دانشگاه سورۀ تهران و فوق‌لیسانس پژوهش هنر از دانشگاه علم و فرهنگ تهران، در ...

سه زن، دو فـیلم چند نگاه

هم‌زمان با حضور مستند کوتاه «دست‌هایی که می‌گریند» به کارگردانی «رضوان بوستانی» و فیلم کوتاه «نادیده» به کارگردانی «فریبا شیخ شعاعی» در جشنوارۀ ملی رشد، انجمن سینمای جوانان کرمان، میزبان جلسۀ نمایش و تحلیل آن‌ها بود. این نشست، با حضور کارگردانان این دو فیلم برگزار شد و «کوروش تقی زاده» (فیلم‌ساز و مدرس سینما) مدیریت این جلسه را بر عهده داشت.

جلسه با اکران هر دو اثر آغاز شد و سپس با تحلیل آن‌ها ادامه یافت. در ابتدا، «رضوان بوستانی»، نقاش، فارغ التحصیلِ کارشناسی ارشدِ پژوهشِ هنر و هنرجوی دورۀ سیزدهم انجمن سینمای جوانان کرمان، ضمن تأکید بر علاقۀ خود به ...

[موسیقی]
سه بلبل سَحری

مذهبی خوانی در ایران پیشینه‌ای چند هزار ساله دارد. شروع این هنر در ایران را می‌توان به تاریخ شروع دین زرتشت در ایران پیوند زد.

گات‌ها، گاتاها، گاث‌ها و یا همان گاهان ۱۷ سروده از سخنان زرتشت است که پیام‌ها و آموزه‌های او به لهجه‌ گاهانی در زبان اوستایی‌اند و با لحن‌های موسیقایی اجرا می‌شده و می‌شوند. بعد از این آوازها به مذهبی خوانی در دین اسلام می‌رسیم. هنر صوت در اسلام بیشتر مدیون هنر موسیقی سه کشور ایران، ترکیه و مصر می‌باشد. این هنر در این سه کشور شکل گرفت و شکوفا شد. هنر صوت را می‌توان نقطه تلاقی هنر ...

عصـرِ شدید...

برنامه استعدادیابی و سرگرمی ایرانی از رسانه ملی می‌توانست برای بخش‌های هنری به‌گونه‌ای فاخر برگزار شود که البته در سری سوم آن چنین نشد...

در تنگنای برنامه‌های موسیقی در رسانه ملی و محلی برخی خوانندگان و گروه‌های سرود و علاقمند به بخت‌آزمایی، وارد این برنامه می‌شوند و در برخی موارد با نظرات عجیب داوران مواجه می‌شوند.

صحنه اول:

دکوری چشم‌نواز و مدرن، داورانی از جنس رسانه و مجری با زبان هجو و گزنده و شرکت‌کنندگانی از جنس بخت‌آزمایی و مخاطبانی علاقمند به سرگرمی و تفنن و احساسات غیر فنی.

وقتی با هزینه خودتان به شما می‌خندند:

البته اینکه در رسانه ملی و با هزینه ملت ...

سازهای اوّلیه

تکانه‌های حرکتی

آثاری که پیش از قرن نوزدهم نگاشته شده و موضوع آن‌ها تاریخِ موسیقی است معمولاً با روایاتی از اختراع اسطوره‌ایِ نخستین سازها آغاز می‌شوند. در این آثار از یوبال نواده‎‌ی قابیل با عنوان «پدرِ همۀ نوازندگان چنگ و ارغنون» یاد می‌شود، موسیقار را از اختراعات پان می‌دانند و می‌گویند مِرکوری بعد از پیدا کردن لاشۀ خشکیدۀ یک لاک‌پشتِ آبی در سواحل رود نیل به فکر ساختن لیر رومی افتاد.

اما اکنون مدت‌هاست که تاریخ جای افسانه را گرفته و ابداع سازهای موسیقی دیگر به ایزدان و قهرمانان نسبت داده نمی‌شود؛ هر چند مردم همچنان مشتاق هستند که بدانند کدام یک ...

[تئاتر]
تئاتر، هــنرِ بی‌مرز و کرانه

اگر موافق باشید گفت‌وگو را با این سؤال آغاز کنیم که چه شد به سمت اجرای نمایش در محیط کلاب‌هاوس رفتید؟ غیر از این که دلیل اصلی این انتخاب می‌تواند کرونا باشد و بستری که - شاید به‌ناچار - برای تعامل، گفت‌وگو و آموزش در کلاب‌هاوس ایجاد کرد - غیر از فضاهای مجازی دیگر که در اختیار بود- چه عامل یا عوامل دیگری سبب شد که مدتی به طور متمرکز به سمت فعالیت در این پلتفرم بروید؟

خیلی وقت پیش با این نظریه مواجه شدم که می‌گفت آرتیست باید مثل «تی» (T) باشد. در تشبیه یعنی این که مانند ستون وسط ...

تعامل اسطوره و نمایش بر صحنه

چکیده

این تحقیق به یکی از نامی‌ترین اسطوره‌های ایران که رستم می‌باشد در نمایش کودک و نوجوان در ایران و در محدودۀ سنی ۵ تا ۱۲ سال می‌پردازد. گروه سنی کودک و نوجوان به دلیل قدرت و توانایی نمایش و خصلت تاثیرگذاری آن و همچنین به این دلیل که گروه سنی کودک و نوجوان پتانسیل تاثیرپذیر بسیار زیادی دارند، این موضوع به عنوان تحقیق انتخاب شده است.

شخصیت رستم حضور گسترده‌ای در داستان‌های شاهنامه دارد (کشتن دیو سپید، جنگ با سهراب، کشتن اسفندیار و غیره)، اما این تحقیق به بررسی داستان هفت‌خان می‌پردازد تا با روشی توصیفی- تحلیل بررسی کند که در ...

ساختن تئاتر از هیچ

نمایش «خرگدن» به کارگردانی و نویسندگی جلیل امیری در بهمن‌ماه ۱۴۰۰ طی سه اجرا در سالن اصلی تئاتر شهر کرمان به روی صحنه رفت. پیرو این اجرا گفت‌وگویی با جلیل امیری داشتیم و او از فراز و نشیب‌های این اجرا و نمایش برای ما گفت.

تولید و خلق این اثر چقدر زمان برد؟

کار روی نمایش خرگدن از سال ۹۳ شروع شد و ما در بازه‌ زمانی بین یک تا دو ماه تمرین کردیم. تولید این اثر به دلیل فرمی که من درگیر آن بودم زمان پیوسته و منسجمی نداشت. در واقع من سه دور این کار را از اول شروع کردم ...

[هنرهای تجسمی]
رویای دیده شدن در خارج از کشور

ماندن یا رفتن، دوراهی دشواری است؛ آدمی به‌طور ذاتی تمایل به حفظ نقطۀ امن خود و آنچه به آن عادت کرده، دارد و زمانی حاضر به بیرون آمدن از نقطۀ امن خود می‌شود که آن نقطه، دیگر امن نباشد. امنیت اقتصادی، آزادی فعالیت و تفریح و توانایی پس‌انداز و برنامه‌ریزی برای آینده، از معیارهای اساسی برای احساس امنیت انسان در محل زندگی و زادگاهش است. وقتی هر یک از این موارد یا در بدترین شرایط، همۀ این معیارها متزلزل شود، انسان ناچار از انتخاب بین ماندن و تحمل شرایط طاقت‌فرسا یا رفتن و تاب آوردن دشواری‌های مهاجرت می‌شود. بر اساس ...

مشقِ مهاجرت

مقولۀ مهاجرت چند سالی است که در ایران پررنگ‌تر از همیشه شده؛ اوضاع نابسامان اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، تأثیر مستقیمی بر این روند داشته و باعث شده افراد زیادی از قشرهای مختلف جامعه فکر مهاجرت را در سر بپرورانند. شاید در گذشته اکثر افراد برای کسب مهارت یا تحصیل در دانشگاه‌های مهم و سرشناس دنیا مهاجرت می‌کردند و اغلب هم برای زندگی و ادای دین به کشور برمی‌گشتند، اما در سال‌های اخیر دلایل مهاجرت بنیادی‌تر شده است. خیلی از افراد حتی برای داشتن کمی رفاه و آرامش بیشتر خود و خانواده‌شان، با بیم و امید فراوان، رخت مهاجرت بر تن ...

نقاش کـرمانی در مون‌مارتِ پاریس

همه چیز از کلاس استاد امام شروع شد. یک کلاس نقاشی خیلی ساده و معمولی در دانش‌سرای هنر با سی، چهل دانش‌آموز. اولین استاد نقاشیِ طاهره نخعی؛ همان استادی که با به تصویر کشیدنِ کافه‌ای در مون‌مارتِ پاریس و هنرمندانی که در این کافه برای نمایش آثار و بحث و گفت‌وگو در مورد آن‌ها دور هم جمع می‌شدند، اولین جرقه‌های سفر به پاریس را در ذهن او روشن کرد. آرزوی دختر شانزده سالۀ‌ کرمانی در سال ۱۳۵۶؛ همان سال‌هایی که نه اینترنتی بود و نه تلفن همراهی؛ در شهری در کویری‌ترین نقطۀ ایران به دور از امکانات پایتخت، رسیدن به ...

[تاریخ]
توپ و طناب

کتاب «صد سال ورزش کرمان» (۱۴۰۰ ـ ۱۳۰۰ شمسی)، یا به تعبیری؛ جلد اول «چهره‌های ورزشی این دیار در سدۀ اخیر»، اشارتی است به بخشی از تاریخ دیار در عرصه ورزش. زنده‌یاد حاج محمد صنعتی، مؤلف کتاب «صد سال ورزش کرمان»، گر چه ورزش را ـ به مانند دیگر کودکان آن دوره ـ از دوران کودکی و در کوچه پس‌کوچه‌های محلۀ خواجه خضر، زمین خاکی باغو مؤیدی (استادیوم ورزشی سلیمی‌کیا) آغاز و بعدها در گود زورخانه، ضمن آموختن ره و رسم مردانگی، قد افراشته و در اوان جوانی نیز به همراه زنده‌یاد علی ایرانمنش، با پیمودن مسیر خاکی و ناهموارِ ...

[فرهنگ]
قصۀ پیرزنی که پنج‌تا دختر داشت

یکی بود یکی نبود، غیر از خدا هیچ‌کس نبود. یک پیرزن بود که پنج تا دختر داشت و هیچ‌کدام از آن‌ها عروس نشده بودند. پیرزن همش دلواپس بود که نکند بمیرد و آن‌ها بی‌سرپرست شوند. با خودش می‌گفت: اگر بتوانم یکی از آن‌ها را عروس کنم بازهم خوب است. ناگفته نماند که دخترهای پیرزن کمی هم خُل بودند.

خلاصه پیرزن همین‌طور که توی نخ این و آن می‌رفت، به حاج آقایی برخورد که نزدیک خانه‌شان یک حجره داشت و روزها به کار خرید و فروش مشغول بود. پیرزن که تمام خریدهایش را از حاج‌آقا می‌کرد یک روز متوجه شد که ...

[جامعه ]
همیشه به رفتن

مهاجرت؛ كلیدواژۀ ذهن اغلب جوانان است كه پس از مواجهه با هر ناملایمت و بن‌بست به خاطرش هجوم می‌آورد. ذهن همان جوانی كه با شنیدن نوای «ای ایران...» خونش به جوش می‌آید و در راه كشورش، «كی ارزشی دارد این جان ما» را فریاد می‌زند. به‌راستی، آیا مهاجرت محصول این روزهای ایران است یا در دل صفحات تاریخ، ایرانی همواره در جست‌وجوی سرزمین آرزوها، قدم در راه مهاجرت برداشته است؟!

پیش از آنكه كتاب قطور تاریخ ایران را بگشاییم، خوب است به دنیای اسطوره‌ها سری بزنیم، چراكه مردم‌شناسی از طریق شناخت اسطوره‌ها راحت‌تر میسر می‌شود. در نخستین بخش‌های اسطوره‌های ایرانی، خدای ...

مهاجرت به شرط شرایط مناسب

به نظرم مسائل اقتصادی و ناامیدی از آینده مهم‌ترین دلیل مهاجرت است. البته مسائل و مشکلات زیادی در ایران وجود دارد که عامل مهاجرت شده است اما هرزمان امیدی به آینده و وضعیت موجود شکل گرفته است حرف از مهاجرت کمتر شده است. مثلاً در همین بحث برجام و ارتباط مناسب با کشورهای دیگر جهان و انتخاب افراد مختلف در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس به راحتی می‌شود مشاهده کرد که چه زمان‌هایی این میل به مهاجرت و صحبت از آن کمتر و چه زمانی بیشتر است.

اینکه بگوییم در هر شرایطی مهاجرت ایده‌آل تلقی می‌شود پاسخم خیر است و در ...

ریشه‌های من این‌جاست درونِ این خاک

سرزمین، کشور، وطن، ملت همه و همه واژه‌هایی است که وقتی آن را می‌شنویم یک حس شیرین درونمان می‌جوشد، حس تنها نبودن، حس بی‌ریشه نبودن، حس داشتن یک خانواده بزرگ و…

در کنار این احساس ناب اما هرازگاهی که ناملایمات اجتماعی را می‌بینیم (فقر، مشکلات اقتصادی، تحریم‌ها و...) و در کنارش پیشرفت روزافزون جوامع دیگر، ناخودآگاه با خودمان زمزمه می‌کنیم (عجب شانس افتضاحی داشتیم که اینجا به دنیا آمدیم و آه از نهادمان برمی‌خیزد که خدایا حداقل تقدیرمان را جوری رقم می‌زدی که اینجا به دنیا نیاییم؛ و مثلاً اگر در فلان سرزمین به دنیا می‌آمدم چه سرنوشتی که نداشتم و ...