ماهنامه فرهنگی، اجتماعی
سال یازدهم :: شماره هشتاد و شش :: فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۴
[روایت]
روایت؛ شبکۀ ارتباطی پیش‌رونده
در شمارۀ پیشینِ ماهنامۀ «سرمشق»، از روایت نوشتیم. همان که گاه چنان در زیست آدمی تنیده و با تار و پودِ تمامی جنبه‌های اندیشه و کردارش در هم آمیخته، که وجود و اهمیتِ آن را از یاد برده است. به این اشاره کردیم که روایت، اساسِ زیستِ همگی ما است. از این گفتیم که انسان، در بسترِ روایت و به‌واسطۀ آن تعریف می‌شود. روایت، به زندگی آدمی ریتم می‌دهد. اساسِ این پدیده، حرکت است و حرکت، جریانِ پویایی را به وجود می‌آورد. انسانِ بدونِ روایت، انسانی مرده بیش نیست. چرا که از حرکت باز ایستاده و پویندگی‌اش را از کف ...
[سرمشق]
یادی از بعضی یاران در روزنامهٔ اطّلاعات
این سلسله »شبه‌خاطرات» را به شیوۀ تداعی معانی نوشته‌ام. چیزی - از نظر ظاهر البته - شبیه به قصّه‌های مثنوی معنوی. بنا بر این؛ آنچه می‌خوانید واقعیّت محض نیست. «شبه‌خاطرات» است. آمیزه‌ای است از خاطرات نگارنده و تجربه‌هایی که در نیم قرن اخیر به دست آورده است. اگر دوست داشتید با نویسنده همسفر شوید، در این سیر و سفر شخصی، نشانه‌هایی از اوضاع و تحوّلات اجتماعی دهه‌های اخیر نیز خواهید یافت. در این نوشته‌ها برخی از نام‌ها را برای حفظ حرمت حریم خصوصی اشخاص؛ تغییر داده‌ام.
یکی از مصادیق اولیای خدا
در آن روزها(در دهۀ شصت) می‌توانستیم او را در طبقۀ ...
اخبار جعلی و نگرانی‌های واقعی
با تغییر ساختار رسانه‌ها و رواج رسانه‌های اجتماعی، شناسایی اخبار واقعی از خبرهای جعلی و ساختگی، شایعه و دروغ نسبت به قبل بسیار دشوار شده است. رسانه‌های جمعی مانند رادیو، تلویزیون و مطبوعات همچنان پرطرفدار هستند و هنوز هم در انتشار خبر، نقش مهمی دارند؛ اما پیام‌رسان‌ها، شبکه‌های اجتماعی، آزادی عمل بیشتر کاربران و امکان جستجوهای اینترنتی ذائقه و سبک دستیابی اخبار و اطلاعات را دستخوش تغییر کرده‌اند. آنچه در این میان راحت‌تر شده، همان انتشار اخبار جعلی و محتوای بدون سردبیری است.
از آنجا که به اطلاعات منفی نیز تمایل وجود دارد مخاطبان با مطالعه اطلاعات منفی و جعلی و ...
انتخاب سرنوشت
«کیو کیو بنگ بنگ»
همان‌طور که باعجله در کوچه می‌دویدم هر از گاهی در شکستگی دیوار خانه‌ای و یا در پناه طاقی در ورودی منزلی با اضطراب و هیجان پناه می‌گرفتم، در حالی که دو انگشت دست راستم را همچون تفنگی خیالی به‌سوی مقابل نشانه می‌رفتم با تقلید صدای شلیک تیر به سمت «مهدی» دوست و همبازی کودکیم تیراندازی می‌کردم. او هم شلیک‌های متقابلی را بی‌وقفه نثار من می‌کرد و در نهایت به لحظه موعودی می‌رسیدیم که یکی از ما فاتح و دیگری مغلوب این نزاع خیالی و در عین حال جدی می‌شد. فرد شکست خورده در حالی که دستی بر ...
[ادبیات]
نوشتن؛ نویسنده را آرام می‌کند
شاید به این دلیل که فهرستی بلندوبالا از پرسش داشتم قبل از دیدار با یاسر سیستانی‌نژاد، نویسنده‌ای که مطالبش را در رسانه‌ها می‌خواندم، احساس نگرانی و ترس داشتم؛ اما وقتی او را از نزدیک دیدم تمام معادلاتم تغییر کرد و جای خودش را به احساس راحتی و صمیمیت داد.
من و بچه‌های باشگاه کتاب‌خوانی ترنجستان این دیدار را مدیون ابتکار کافه کتاب ترنجستان هستیم. جمعه، ۲۹ فروردین ۱۴۰۴ دور هم جمع شدیم تا در مورد کتاب جدیدی که همگی خوانده بودیم، صحبت کنیم. همه یک کتاب کم‌حجم و سبک توی دستمان داشتیم؛ هیجان‌زده و پر از سؤال! زمان زیادی نمی‌گذشت که ...
اصالت زبان در داستان
مفهوم زبان در داستان چیست
اگر از زبان ذهن و زبان بدن بگذریم، زبان یا گفتاری هست یا نوشتاری. زبان گفتاری ترکیبی از زبان بدن و کلمات است که دیده و شنیده می‌شوند و زبان نوشتاری ترکیبی از زبان ذهن و کلمات‌اند که آن‌ها را می‌خوانیم.
خیلی از نشانه‌های زبان گفتاری در زبان نوشتاری بی‌محل می‌شوند مثل نگاه کردن که در وضعیت‌های متفاوت معانی متفاوتی دارد یا شانه بالا انداختن که کلمۀ جایگزینی نداشته و باید توصیف شود.
از آنجا که داستان یک متن خواندنی است و مخاطب تنها با کلماتی سروکار دارد که از جهان نویسنده به او عرضه شده است بنابراین ...
کتاب‌هایی به رنگ رویا
بچه که بودم هر شب با داستانی از زبان مادرم به خواب می‌رفتم. شخصیت اصلی این داستان دختری بود به نام نرگس (اسم دوم خودم) که دقیقاً همان کارهایی را انجام می‌داد که من انجام داده بودم و یا عادت‌هایی شبیه من داشت! بزرگ‌تر که شدم وقتی مادرم با همین ترفند برای خواهرهایم قصه می‌گفت متوجه تأثیر روایت‌ها در خودم و خواهرانم شدم؛ ما در حال یادگیری غیرمستقیم مفاهیم بودیم؛ مفاهیمی که گاهی با نقاشی‌های مادرم همراه می‌شد.
حالا من دست به قلم شده‌ام، خواهر دیگرم طراح گرافیک است و کوچکترین خواهرمان ایده‌های نابی برای داستان دارد. این مقدمه را آوردم ...
[سینما]
ژانوس‌های سینما
صحبت از یک زندانی محبوس است و یا شاید هم یک رب‌النوع. قدرتمندترین فرد و شاید هم کم‌قدرت‌ترین فرد در حوزۀ سینما. کسی که میتواند یک فیلم را کوتاه‌تر از زمان واقعی‌اش نمایش دهد و یا به دیگران بگوید کجا بنشینند و یا نشینند. کسی که سانسور‌چی نیست اما قدرتش از آن‌ها هم بیشتر است. آپاراتچی، برق‌کار، بلیت‌‌فروش، کنترل‌چی، بوفه‌چی و حتی گاهی نظافتچی از دیگر کارهایی است که امثال او در سینما انجام می‌دهند. به قول گفتنی آچار فرانسه‌اند. او و بسیاری مانند او که دیگر مثل گذشته‌های دور که سینما پررمق بود، حضورشان پررنگ نیست. آن‌ها که درست ...
سینما حذف شدنی نیست!
در درازنای تاریخ انسان‌های بسیاری آمده‌‌اند و رفته‌اند، اما از هر هزار هزار نفر تنها نام و نشان تعدادی اندکی برای ما به یادگار مانده است. چرا که اگر هر زندگی را داستانی بدانیم، درخواهیم یافت که بسیاری از این داستان‌ها گرچه تکراری‌اند اما کمتر پیش می‌آید که فردی روایت متفاوتی برای تعریف کردن داشته باشد؛ چرا که غالباً افراد، تنها در چهارچوب‌های عادت، عُرف، هنجار و فرهنگ جغرافیای زیستگاه‌شان است که فکر می‌کنند، تصمیم می‌گیرند و به سمت و سویی از پیش آشکار، حرکت کرده و سرانجام فرصتِ عمرشان را هم هزینۀ همان رویکرد می‌کنند. البته که در این ...
[موسیقی]
امسال نغمه‌ریز است
اگر به آغاز نو سال‌مان نگاه کنیم درمی‌یابیم که امسال سال نغمه‌هاست. همه جای ایران پر از رویدادهای موسیقایی و اجراهای کوچک و بزرگ است. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به دومین جشنواره عودنوازی کشور در جزیرۀ قشم، رویداد کوچه در بوشهر و هفدهمین جشنواره موسیقی نواحی کشور در شهر بندرعباس اشاره کرد. در کرمان خودمان هم اداره فرهنگ و ارشاد با کمک بخش خصوصی در تدارک برگزاری چندین رویداد موسیقایی بزرگ در استان هستند. شهرداری کرمان هم که در این زمینه بسیار کوشاست و امیدوارم به جز موسیقی پاپ به سایر ژانرها هم گوشه چشم داشته باشند. تمام این‌ها نویدبخش ...
موسیقی پاپ
۱. مقدمه
در حالت کلی می‌توان موسیقی را به سه دسته اصلی تقسیم کرد: موسیقی کلاسیک، موسیقی مردمی و موسیقی مردم‌پسند. یکی از قدیمی‌ترین تعریف‌های موسیقی مردم‌پسند از عبدالقادر مراغی است، او سه گونه تصنیف را دسته‌بندی می‌کند: نقش، صوت و هوایی. نقش و صوت ساختاری شبیه هم دارند، اما هوایی را گونه‌ای سبُک از تصنیف می‌داند: «اما هوایی، آن‌چنان باشد که نقشی یا صوتی که در میان مردم هر مدتی پیدا می‌شود و آن را مردم‌زاد می‌خوانند و آن را هر کسی چنانک خواهد در بدیهه بتراشد. گاه باشد که قید کنند یا نکنند؛ و آن اخف اصنافِ تصنیق باشد».
در ...
نگاهی کلی به وضعیت موسیقی ایران (در سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۷)
در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ نظام سلطنتی پهلوی برچیده شد و برای نخستین بار در تاریخ ایران شکل حکومت از سلطنتی مشروطه به جمهوری انتقال یافت. جمهوری اسلامی که به رهبری آیت‌الله خمینی به پیروزی رسید از همان ابتدا همراه با تناقضاتی مرتبط با حیات اجتماعی زنان و در زیرمجموعه آنان، زنان موسیقی‌دان و آوازخوان بود. چنانکه از روزنامه‌های کثیرالانتشار آن زمان برمی‌آید، در ابتدا مسئله کشف حجاب زنان بود که فرآیندی بود که از دوران رضاخان شروع شد و در دوران محمدرضا شاه پهلوی اکثریت جامعه آن را پذیرفته بودند. در سال‌های پایانی حکومت محمدرضاشاه پهلوی با چالشی جدی ...
[تئاتر]
نمایشنامه؛ متن زنده، دانش زیسته
قرن‌هاست که نمایشنامه نوشته می‌شود، اما در مقایسه با این سابقه طولانی، تمرین و آموزش نمایشنامه‌نویسی، حوزه‌ای تازه و نوپاست. حتی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، نمایشنامه‌نویسی آخرین عنوانی بود که به رشته‌هایی مانند نویسندگی خلاق اضافه شد و هنوز هم تازه‌وارد محسوب می‌شود. در حوزه نشر نیز، نمایشنامه‌ها کم‌تیراژترین آثارند و پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های دانشگاهی اندکی به آن اختصاص یافته‌اند. بخش بزرگی از همین پژوهش‌های اندک نیز بر نمایشنامه‌های موجود و اجراشده تمرکز دارند—یعنی تحلیل متون منتشرشده، بررسی اجراها، یا مطالعه زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی آثار کلاسیک یا معاصر مانند شکسپیر، ایبسن و دیگران. در این میان، اغلب پژوهشگران، ...
ایده‌ای درخشان یا اشتباهی دردسرساز؟
تصور کنید در سکوت خانه نشسته‌اید، پشت کامپیوتر و با زدن آخرین نقطه، پرده آخر نمایشنامه‌تان را به پایان می‌رسانید. نفس راحتی می‌کشید. حالا شاهکاری در دستانتان است که از دل و جان شما بیرون آمده؛ اما یک پرسش حیاتی بلافاصله ظاهر می‌شود: آیا خودتان این نمایشنامه را کارگردانی خواهید کرد؟ یا آن را به کارگردان دیگری می‌سپارید تا تفسیر خود را از آن به صحنه بیاورد؟
این پرسشی است که دیر یا زود بیشتر نمایشنامه‌نویسان با آن مواجه می‌شوند: آیا نویسنده باید نمایشنامه‌اش را خودش کارگردانی کند؟ پرسشی قدیمی و البته همواره تازه، چون درست در قلب یکی از مهم‌ترین ...
وقتی هنر به خیابان می‌آید
باور دارم که خیابان‌ها حرف می‌زنند. نه به شیوه‌ای عرفانی یا فریبنده، بلکه واقعی، بی‌پرده و مستقیم. در سراسر جهان، دیوارها، ساختمان‌ها و پیاده‌روها پر از پیام‌هایی هستند که از دل جامعه برمی‌آیند. هنر خیابانی - چه یک نقاشی دیواری ساده باشد، چه شابلونی براق، برچسبی خام یا تئاتری زنده و پرفورمنسی آنی - شهرها را به گالری‌هایی روباز و زنده بدل کرده است. این فقط درباره زیبایی‌شناسی نیست؛ بلکه درباره بیان است، درباره صدایی که مستقیم با جان انسان ارتباط می‌گیرد.
اگر بخواهیم به عقب برگردیم، خیابان‌ها از دیرباز زنده بوده‌اند؛ کافی است سراغ غارنشینان برویم، همان‌هایی که نخستین هنرمندان ...
[هنرهای تجسمی]
وصله‌های ناجور
در جامعه‌ای که مشکلات مردم هرروز به سبب بحران‌های اقتصادی و تحریم‌های طولانی‌مدت و عدم ثبات اجتماعی _سیاسی بیشتر می‌شود؛ حکومت توانمندی لازم را جهت کنترل و ایجاد ثبات ندارد و هرروز مردم را دعوت به استقامت و پایداری در تحمل شرایط موجود می‌کند، کمترین انتظاری که جامعه در قبال این صبر و سکوت ویران‌کننده دارد ایجاد فضایی دلگرم‌کننده و روح‌بخش در شهرها است. روح‌بخشیدن به بدنۀ شهر با رنگ و لعاب هنر و ایجاد فضاها و موقعیت‌های چشم‌نواز بصری به‌وفور میتواند در روحیه‌بخشیدن و التیام‌دادن ذهن و روح خستۀ جامعه از بار مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کارآمد باشد. ...
مجسمه‌های شهری
در راستای بررسی نقاط ضعف و قدرت و شناسایی چالش‌های موجود در حیطۀ طراحی، ساخت و جانمایی سفره‌های هفت‌سین و المان‌های نوروزی «سال ۱۴۰۴» در شهر کرمان، تیم تجسمی سرمشق با دو تن از سازندگان فعال المان‌های نوروزی کرمان «حمزه حیدری‌فر:» و «عمران حمیدی» در این خصوص گفت‌وگویی داشته که در ادامه می‌خوانیم...
از دیدگاه شما، جایگاه واقعی هنرمند در خلق المان‌های نوروزی کجاست؟
حمزه حیدری‌فر:: به‌نظر من، هنرمند باید در مرکز فرآیند طراحی و خلق المان‌های نوروزی قرار داشته باشد. المان‌های نوروزی فقط تزئیناتی فصلی، مناسبتی و موقت نیستند؛ بلکه فرصت‌هایی هستند برای گفت‌وگو با شهروندان، بازتاب فرهنگ و هویت ملی ...
هنر عمومی؛ سخن‌گوی «فرهنگ و هویت‌شهری»
در بخش تجسمی این شماره از مجله و به‌عنوان اولین شمارۀ سرمشق در سال جدید، به سفره‌های هفت‌سین و المان‌های نوروزی از دریچۀ هنر نگاهی انداختیم؛ و در همین راستا به سراغ چهار تن از هنرمندان هنرهای تجسمی در رشته‌های نقاشی و طراح گرافیک رفتیم و با طرح سؤالاتی در این خصوص به گفت‌وگویی با محوریت چگونگی انتخاب طراح و مجری این سازه‌ها و بررسی کمی و کیفی طرح‌های اجراشده در سال‌های اخیر و به‌خصوص«نوروز ۱۴۰۴» پرداختیم.
در این دو گفت‌وگو از هنرمندان و فعالان حوزۀ کودک‌ونوجوان سؤالات مشابه با دو دیدگاه متفاوت پرسیده شد؛ در مصاحبۀ پیش‌رو سعی بر این ...
[تاریخ]
سیر تصوّف در کرمان
قدیمی‌ترین عارف كرمان
گر چه «شاه شجاع»، شهرتی فراتر از حد تصور در جهان اسلام داشته، اما گویا خود او مرید و پیرو یك سیرجانی دیگر به نام «شیخ ابوالحسن علی بن خواجه حسن سیرجانی» بوده است. درباره جایی به نام «رباط خواجه علی» در سیرجان نوشته‌اند: ظاهراً این رباط، باید همان مقبرهاى باشد در حدود نصرآباد سیرجان كه گویا مدفن «شاه بن شجاع كرمانى» نیز همان جا بوده است. خواجه على [شیخ ابوالحسن على بن حسن سیرجانى] از صوفیه بزرگ آن حدود و مراد «شاه بن شجاع» بوده و ظاهراً «شاه شجاع» در مقبره پیر به خاك سپرده شده و ...
طبیب کرمانی ناجی مشروطیت
انقلاب مشروطیت، انقلاب و رویدادی اجتماعی - سیاسی در تاریخ ایران و بخشی از جنبش مشروطه ایران است - که فارغ از دستاوردها نامطلوب و کاستی‌ها و موانع حاص از آن - سبب تغییر نظام حکومتی ایران ازمطلقه به مشروطه، تشکیل مجلس قانون‌گذاری و تدوین اولین قانون اساسی ایران شد. به تعبیری، انقلاب مشروطه،انقلابی عدالت‌خواه، ضدظلم و استبداد و خواهان استقرار قانون بود که در نتیجۀ پیوند روشنفکران و روحانیون آزادی‌خواه به دست آمد. درخواست تأسیس عدالت‌خانه، ایجاد مجلس، محدود کردن اختیارات شاه و حتی کوتاه کردن دست بیگانگان را، از دلایل مشروطه‌خواهی مردم ایران برشمرده‌اند.
شایان ذکر است، پیش از ...
[فرهنگ]
فرهنگ‌عامه
تو پور گو پیلتن رستمی
زمستان سامی و از نیرمی
ازیرا سرت ز آسمان برترست
که تخم تو زین نامور گوهرست
این یادگار فردوسی بزرگ، شاه نامه، هم چنان پس از گذر سال‌ها و سده‌ها و نوشتن این همه کتاب و مقاله و پایان‌نامه در پبرامون آن، هنوز هم نکته‌های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، مردم‌شناسی بسیار دارد که نیازمند بررسی و تحلیل متن و گفتمان است. نه از این روی که بخواهیم آن را از ره یک متن کهن بخوانیم. بلکه از این که با نگاه تاریخی نگری و با تحلیل امروزی و برداشت‌های زندگی در جهان امروز نیز آن را به بررسی و تحلیل ...
[جامعه ]
موج انفجار بندرعباس تنِ ایران را لرزاند
مثل یک رعد خبر تنمان را لرزاند و موج انفجار بندرعباس به ناگهان تمام ایران را در برگرفت. به خودمان گفتیم شاید در حد چند کانتینر بوده و تعدادی مجروح اما هر چه گذشت زخم بر تن ایران عمیق‌تر شد. همه سر به آسمان بردیم و از خدا خواستیم این بار هم در غیاب تدبیر زمینی کمک‌مان کند... تدبیری که گویی همیشه جایش برای حفظ جان هموطنان‌مان خالی است. دستمان به جایی بند نبود الا به آسمانی که حتی بارانش را هم از ما دریغ می‌کند. چه کنیم! ما کرمانی‌ها هنوز از غم پرکشیدن دختران نخبه شهرمان در نبود تدبیر ...
راه‌حل‌های ساده برای تغییرات بزرگ
دور زدن در شهر کرمان از جهات مختلف میتواند جالب‌توجه باشد. علاوه بر دیدن ردپای تاریخ و تمدن غنی در بخش‌های قدیمی‌تر شهر یک بی‌نظمی و ناهمگونی قابل‌تأمل تمام شهر را در خود فرو برده. گویی که تکلیف شهر با خودش روشن نیست. گویی که حکم شده چشم مردم شهر به زیبایی عادت نداشته باشد. خیابان‌ها و کوچه‌هایی که مانند شهرهای خمپاره خورده‌اند و نماهایی که یک از یک زشت‌تر در مقابل دیده مردم سینه سپر کرده‌اند. جدول جوی‌های کنار خیابان بی‌ریخت و شکسته و رنگ و رفته‌اند و در تمام ساعات شبانه‌روز شهروندان و صاحبان مغازه‌ها بی‌مضایقه آشغال و ...
عدالت نمایشی و بحران امنیت
چندی پیش خبری مبنی بر دستگیری فردی متهم به سرقت و تجاوز به عنف در رسانه‌های کشور منتشر شد که بازتاب گسترده‌ای داشت. فرد مزبور با فریب زنانی که در جست‌وجوی کار بودند، آنان را قربانی رفتارهای مجرمانه خود ساخت. به نظر می‌رسد با دستور مقام قضایی، تصویر متهم به‌منظور شناسایی و اعلام جرم توسط سایر بزه‌دیدگان منتشر شد؛ اما آنچه در این میان حائز اهمیت است، واکنش جامعه محلی و غیررسمی در قبال چنین جرائمی است؛ واکنشی که اغلب از حدود حقوق مصرح در قانون عبور کرده و متهم را، فارغ از ارتکاب یا عدم ارتکاب جرم، هدف خشونت ...
[مبل راحتی]
عاشقانه مردمان سالخورده
«پاپ فرانسیس» در یکم اردیبهشت‌ماه امسال در ۸۸ سالگی از دنیا رفت. بی‌تردید تاریخ از او به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین و چهره‌ترین شخصیت‌های مذهبی جهان در قرن بیست ویک یاد خواهد کرد، شخصیتی آرام، باوقار، محبوب اقلیت‌های به حاشیه رانده شده جامعه و تا حد بسیار زیادی یک اصلاح‌طلبِ جسور در میان جمع عظیم کاردینال‌ها و مقامات ذی‌نفوذ و متعصب کاتولیک که سرپیچی از سنن هزار ساله کلیسا را امری شوم و دور از خواسته‌های راستین پروردگار تلقی می‌نمودند و این پاپ مترقی را در بسیاری از موارد پیدا و نهان مورد نکوهش قرار می‌دادند. سفر تاریخی او به‌عنوان رهبر ...
عاشقانه‌ای از دلِ دیوار
واسه عکس‌نوشت رفتم سراغِ «یک عاشقانۀ‌آرام» نادر ابراهیمی که خیلی قشنگ از بهار گفته... از بهار که خیلی به آدما و دلاشون ربط پیدا می‌کنه چون مثل زندگی و شروع دوباره‌س... از نو متولد شدن. احساس قوی از زندگی، مثل اون عکس... اون دونه‌ای که کل زمستون رو توی خاک سرد باقی می‌مونه تا با گرمای آفتاب بهار و رطوبت دلنشین خاک، خودش رو بیرون بکشه و به دنیا سلام کنه... با شوق و ذوق...
نوشته:
«بهار همه چیزش با تابستان، با زمستان و با پاییز فرق دارد.
حق است که بهار را یک آغاز پرشکوه بدانیم.
نه‌تنها به دلیل رویشی خیره‌کننده،
امروز،بوتۀ سبز روشن، ...
پاسخ ادبیات به رنج‌های زندگی
«خداوند سنگدل است و هرچه بیشتر تسلیمش باشیم، بر ما سخت‌تر می‌گیرد. او قدرقدرت است و میتواند با ناخن انگشت کوچکش کار قدرتمندان را تمام کند، اما نمی‌کند. او فقط ضعفا را نابود می‌کند. ضعف‌های آدمی، قدرت او را برمی‌انگیزد و فرمانبرداری از او، خشمش را.
اگر از احکامش پیروی کنی، می‌گوید جز به صلاح خودت نکرده‌ای. وای به روزی که فقط یکی از احکامش را زیر پا بگذاری، صدبار عقوبتت می‌کند. بخواهی به او رشوه بدهی، محاکمه‌ات می‌کند. اگر هم با او از درِ صداقت وارد شوی، باز هم در کمین رشوه‌ای خواهد بود.
.
نماز نمی‌خوانم! اما از اینکه نماز نمی‌خواند، ...