روزگارِ ناسازگار

به ناله کار میسر نمی‌شود سعدی

و لیک ناله بیچارگان خوش است بنال

دی‌ماه، ماه پررنجی است، ماهی غمگین و شرمگین.

برای خود من یادآور دو رخداد هرچند اجتناب‌ناپذیر اما تلخ است، مرگ پدر و مادرم در این ماه اتفاق افتاد، حادثه‌ای که هرگز حتی در همین سن و سال از ذهن و روح و جان من پاک نشده است، اما بعضی وقت‌ها آنچه اتفاق می‌افتد تا حدی قابل پیش‌بینی، باور و پذیرش است. مرگ در سنین بالا هرچند برای اعضا خانواده و فرزندان دردناک است اما به گمانم بهتر می‌شود با رنج ناشی از آن کنار آمد و قابل‌تحمل‌تر از مرگ‌های دردناکی ...

از شگفتی‌های روزگار انقلاب

پیش از آن‌که شروع به خواندن کنید لازم است برایتان بگویم که این سلسله «شبه‌خاطرات» را کم و بیش به شیوۀ تداعی معانی نوشته ام. چیزی‌ ـ از نظر ظاهر البته ـ شبیه به قصّه‌های مثنوی معنوی و یا نوشته‌های همشهریِ مورّخِ شیرین‌نویس، زنده یاد استاد باستانی پاریزی و یا مانند منبررفتن‌ علمای خوش‌بیانِ سنّتی که در سخن‌‌‌گفتنِ خود، سِیر مستقیم زمان را رها می‌کردند و به تسلسل منطقی مطالب، چندان توجهی نداشتند؛ مرغ اندیشه را در آسمان ذهن‌شان پرواز می دادند و بی تکلّف و فارغ از قید و بند زمان و مکان به سرزمین‌های گوناگون می‌رفتند و بعد ...

دل‌خوشی‌هایی از جنس شادی

رنج و ماتم، اندوه و غصه و امثالهم غالباً مترادف همدیگر محسوب می‌شوند اما از منظر روانشناسی تفاوت‌های جزئی یا اصلی میان این مفاهیم وجود دارد و متأسفانه باید یادآور شد که علیرغم تمام این تفاوت‌ها، ملت ما جزو غم‌زده‌ترین ملل جهان است. در قرآن آمده است: «همانا ما انسان را در رنج آفریده‌ایم.»

رنج از زاویه‌ای همان حرمان و بی‌نصیبی است. به‌ویژه وقتی رنج جلوه بیشتری می‌یابد که با عنصر و عامل «آگاهی» نیز همراه و همپا باشد. زمانی که با کهنسالان هم‌صحبت می‌شویم اغلب تأسف روزگار گذشته را می‌خورند که به‌رغم امکانات کم، مردم دل‌خوش بودند. به عبارتی دل‌خوشی‌ها ...

بارِ گرانِ فهـمیدن

یک دهۀ پیش بود. خسته و بی‌حوصله سر کلاس «آشنایی با حرفه‌های سینمایی» نشسته بودم. کلاس، صبح‌های یک‌شنبه، ساعت هشت برگزار می‌شد. خواب‌آلود بودم. درس را می‌شنیدم و نمی‌شنیدم. حال و هوای روزهای سرد و غم‌زدۀ اصفهان را هم، به همۀ این‌ها بیفزایید. آموزگار این درس، «حمید بکتاش» بود که دوست و همکار امروز من است. آن روز، جمله‌ای طلایی گفت که به گمانم هرگز از ذهنم نقش نبازد! او به‌آرامی، با لبخند گرم و پرمهر همیشگی‌اش و با ته‌لهجۀ اصفهانی‌اش گفت: «مشکل ما بی‌سوادی نیست، چون بی‌سواد نیستیم؛ باسوادی هم نیست، چون آن هم نیستیم. مشکل اغلب ما، کم‌سوادی ...

سواد و بی‌سوادی در سـینما

سینما (Cinema) از واژه مرکب سینماتوگراف (Cinematograph) تشکیل شده است. سینما به معنی «حرکت» و گراف به معنی «نگارش و ترسیم» بوده و در معنای ترکیبی، به معنی حرکت‌نگاری است. سواد و بی‌سوادی، صفت‌های مؤدبانه و البته تخریبی هستند که اهالی فرهنگ نسبت به یکدیگر، بخشی و یا کل جامعه به کار می‌برند. گاهی می‌شنویم که درس خواندن و دانشگاه رفتن، شاید سبب افزایش دانش علمی کسی شود، اما او را باسواد نمی‌کند. از سوی دیگر درجه‌بندی‌های اجتماعی در دوره‌های مختلف، اصطلاح «باسواد بودن» را متفاوت از «با دانش بودن» ترجمه می‌کند. برای نمونه، در دورۀ کتابت، مرز میان باسوادی ...

حیف شد ننوشتیم؛ حیف است نمی‌خوانیم!

«سواد»، پایه و اساس رشد بشر امروز است. در سراسر جهان و با گسترش علوم مختلف، دید انسان برای زندگی روبه رشد تغییر پیدا کرده است. کشورهای اندکی این دید را تقویت کرده و کشورهای بی‌شماری، در طرز تفکری ابتدایی برای گذراندن زمان ‌گیر افتاده‌اند.

برای درک بهتر بحث سواد و اهمیت آن، به دنبال سریال مستند «شرق، دیوار، آفتاب» ساختۀ «رامین حیدری فاروقی» رفتم. این مستند (و به خصوص قسمت دوازدهم آن)، با زیر متن‌های مهم‌اش، بحث سواد و اهمیت‌اش را برای تماشاگر ایرانی توضیح داده است. سینمای مستند در بازگو کردن حقایق و پیدا کردن ارتباط میان علت و ...

تارِ ویـرانی

بی‌شک علی قمصری یکی از هنرمندان خلاق و نوگرای موسیقی دو دهه اخیر ایران است. وی در سال ۱۳۸۴ با انتشار آلبوم نقش خیال به خوانندگی همایون شجریان وارد عرصه حرفه‌ای موسیقی شد. سبک و شیوه نوازندگی تار قمصری ریشه در شیوه نوازندگی بزرگانی همچون حسین علیزاده دارد.

علی قمصری با تکنیک‌های مضرابی و پنجه‌کاری‌ها و پاساژهای بدیع خود ملودی‌های ساده را می‌آراید و به جای چرخش در گوشه‌های متنوع ردیف موسیقی سعی می‌کند بیان و آرایه‌ای نو، با امضایی شخصی داشته باشد و خوشبختانه در این کار موفق هم بوده است. او متر و ریتم را خوب می‌شناسد و با ...

داستان موسیقی

موسیقی ساسانی در عهد خسرو اول یا انوشیروان

این گونه آمده است که خسرو انوشیروان به موسیقی عنایتی نداشت و مجدداً ترتیب مراتب دربار را به قرار دورۀ اردشیر بابکان برگردانید یعنی مقام رامشگران را که بهرام گور در رتبه اول قرار داده بود، دوباره به مرتبه پنجم تنزل داد. در زمان حکومت وی، بنیان‌ها و قوانین مدنی و اجتماعی از نو وضع شد و در مدت کوتاهی با قدرت متمرکزی که در دست پادشاه بود، به تثبیت رسید.

در زمان حکومت او در یک روز سه هزار تن را به جرم اعتقاد به یک گرایش مذهبی خاص، یعنی کیش مزدک، گردن ...

بازگشت کَهت‌مَیان

برای غالب علاقمندان موسیقی گیتار الکتریک-محور در ایران، گروه موسیقی «کهت‌میان» - به سرپرستی استاد همایون مجدزاده - نامی آشنا بوده و از سالیان دور مورد توجه بسیاری از مخاطبان و منتقدان عرصه موسیقی قرار داشته است.

پس از گذشت سال‌ها و انتظارهای بسیار از سوی طرفداران، آلبوم جدید این گروه جریان ساز، تحت عنوان «رستاخیز» در آستانه انتشار قرار داشته و به‌زودی روانۀ بازار موسیقی کشور خواهد شد.

تا به امروز (۲۶ آذرماه ۱۴۰۰) سه تک آهنگ از آلبوم رستاخیز منتشر شده است که یکی از آن‌ها با کلام و دو تک آهنگ دیگر بی‌کلام می‌باشند.

تک آهنگ اول «گواتی» نام داشته ...

بیضـایی، نویسنده‌ای با دغدغـه‌های تاریخی

بیضایی همیشه هنگام خلق آثارش به ریشه‌های تاریخ کهن ایران و جامعه‌شناختی ملتش چنگ می‌اندازد. او از معدود کسانی است که بسیار به تاریخ سرزمین مادری خود حساس است و این حساسیت را در تمامی آثارش از شب هزار و یکم و پرده خانه گرفته تا ندبه و چهار صندوق مشاهده می‌کنیم. او در برخی از آثارش تاریخ و اسطوره را به‌گونه‌ای جدید و تازه روایت می‌کند؛ آثاری ازجمله آرش، سیاوش‌خوانی و سهراب‌کشی. در برخوانی آرش، آرش شاهنامه را به صورتی متفاوت روایت می‌کند و در سهراب کشی ما را با بُعد جدیدی از این قصۀ غمناک آشنا می‌سازد. در ...

زنان و تئاتر

پیشگفتار:

نقش زنان در تئاتر بعد از دوران بازگشت

بعد از دوران بازگشت در سال ۱۶۶۰، چارلز دوم یک امر خلاقانه را به تئاتر انگلستان اضافه کرد: زنان اجازه یافتند که به عنوان بازیگر در صحنه حضور یابند. تازگی (غرابت) حضور زنان بر صحنه نوعی هیجان به وجود آورد، اما بخش عظیمی از واکنش عمومی در برابر این مسئله رضایت‌بخش بود، خاصه اینکه عموماً مردان جوان همسرانشان را از میان بازیگران حرفه‌ای جدید انتخاب می‌کردند. بسیاری از بازیگران زن عمداً از موقعیتشان استفاده می‌کردند تا با اشراف صاحب نام ارتباط پیدا کنند تا بتوانند درآمد ناچیزشان را افزایش دهند. نل گواین یکی ...

پیش درآمدی بر مونولوگ و مونودرام

واژه مونولوگ (monologue) برگرفته از واژه‌های یونانی (mono) به معنای «تنها» و (louge) به معنای سخنرانی (سخن گفتن) است؛ بنابراین به سادگی می‌توانیم آن بخش از درام را مونولوگ بنامیم که توسط یک نفر به بیان درمی‌آید. مونولوگ اغلب در غیاب شخصیت‌های دیگر به زبان می‌آید. به‌وسیله مونولوگ، به شیوه‌ای بسیار عالی دریچه‌ای به ذهن شخصیت باز می‌شود که در آن شخصیت، جنبه‌هایی از خودش را آشکار می‌کند که در گفت‌وگو با دیگران از بیان آن امتناع می‌کند. مونولوگ یا تک‌گویی معمولاً در میان نمایشنامه‌های بلند پدید می‌آید و یکی از قراردادهای نمایشی است که به‌وسیله آن پیشینه شخصیت، اندیشه‌ها، ...

هـنر تسکینی بر دردهایم بود

شاید حالا دیگر خیلی‌ها خانم «حبیبه برومند» را بشناسند؛ سال ۱۳۹۲ مستندی از زندگی این هنرمندِ خودآموخته توسط مریم سپهری ساخته شد که در سال ۲۰۱۳ موفق به دریافت جایزۀ بهترین فیلم مستند در جشنوارۀ میل‌واکی آمریکا شد و در سال ۲۰۱۵ نیز جایزۀ بهترین دستاورد فیلمسازی جشنوارۀ استونی بروک نیویورک را دریافت کرد. تا سال ۱۳۹۸ چند مصاحبه با خانم برومند انجام شد، اما از سال ۹۸ که مستند زندگی این هنرمند کرمانی با عنوان «فراتر از رنگ» از شبکۀ بی‌بی‌سی پخش شد، مطبوعات و خبرگزاری‌ها به سراغ خانم برومند رفتند و گزارش‌ها و مصاحبه‌های متعددی از ایشان منتشر ...

تجربۀ زندگی در تکثـری بی‌پایان

پیاژه، در خصوص آموزش به کودکان می‌گوید: «وقتی به کودکی چیزی را می‌آموزیم، این فرصت را از او می‌گیریم که او خود، آن چیز را فراگیرد.» بنابراین خودآموختگی، یک فرصت ویژه و مغتنم است برای اینکه توانایی‌های خود را با انتخاب راه‌های جدید، تجربه‌های جدید و خلق آثار متفاوت نشان دهیم.

در حقیقت تمام آنچه که به‌عنوان تنوع در خلق آثار و مصنوعات بشری می‌بینیم، عمدتاً حاصل کنار گذاردن روش‌های سنتی و در پیش گرفتن روش‌های غیرمعمول است. پیدایش سبک‌ها و مکاتب جدید هنری عمدتاً حاصل رفتاری فراسنت و غیرمنطبق بر اصول رایج و روش‌های حاکم بر هنر است. بخشی از ...

رها شدن از ناخودآگاهِ خود روی بوم

این مقاله براساس مباحثات آنلاین «جری سالتز» و «موریس برگر» دو تن از منتقدان هنر در امریکا در مورد نقاشی‌های «حبیبه برومند» در سال ۲۰۱۲ نوشته شده است.

نسبیت‌گرایی زیبایی‌شناختی منکر امکان دستیابی مستقیم علمی به جهانِ بیرون است و به این ترتیب، ادعای کسانی را که اعتقاد به حقیقی بودن ملموس جهان بیرون دارند، مردود می‌شمارد.

نسبیت‌گرایی زیبایی‌شناختی را می‌توان زیرمجموعه‌ای از فلسفۀ کلی نسبیت‌گرایی تلقی کرد که هر نوع استاندارد مطلق برای سنجش حقیقت و اخلاق و به دنبال آن، قضاوت زیبایی‌شناختی را انکار می‌کند. از طرف دیگر، کانت در کتاب «نقد قدرت قضاوت» مدعی است که گرچه قضاوت شخصی ...

همۀ قبیلۀ من عالمان دین بودند

به‌رغم قدمت دو قرنِ خاندان احمدی کرمان، نظر به نقش‌آفرینی مؤثر برخی از اعضای این خاندان در تحولات سیاسی، مذهبی، اجتماعی و فرهنگی کرمان، از اعتبار و منزلتی خاص در این دیار برخوردار هستند. گرچه هستۀ اولیه این خاندان را علما و روحانیون تشکیل دادند و حتی به روایتی در حدود انقلاب مشروطیت، قریب به اتفاق اعضای این خاندان را علما و روحانیون تشکیل می‌دادند، اما به تدریج در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی نیز، چهره‌های معروفی را در سطح کشور معرفی نمودند.

دکتر محمد ضیایی احمدی، یکی از اعضای خاندان احمدی است که بیشتر عمر خود را در خارج ...

رنج و بازتاب آن در فرهنگ‌ها

نابرده رنج، گنج میسر نمی‌شود

مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد.

سعدی

این بیت شعر سعدی را که برای ما ایرانیان دستان (زبان زد) شده است، بر بالای مقاله‌ای در پیرامون فرهنگ کار و وجدان کاری نیز نوشته بودم، چراکه لخت دوم این شعر، بسیار با کار و وجدان کاری در پیوند است، ولی از آن جا که آن مقاله دیر شد، به چاپ مجله نرسید. پنداشتم که بزرگ‌مرد همه‌جانبۀ سخن پارسی چه شعر پرباری را سروده است که می‌توانم باز از آن برای سخن گفتن از «رنج» در زندگی انسان و نگاه فرهنگ‌های مختلف به این فرایند، از همین شعر ...

تأثیر شکاف طبقاتی بر ارتکاب جرم

اینکه افزایش شکاف طبقاتی و فقر تا چه میزان بر افزایش جرائم مؤثر است موضوعی بود که به گفت‌وگوی سرمشق با مسعود نادری، دکترای حقوق عمومی و عضو هیئت‌علمی و مدیر بخش حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان منتهی شد. گفت‌وگویی که با تکیه بر تجارب و مطالعات این وکیل پایه‌یک دادگستری به سرفصل‌های مناسبی از موضوع ختم شد. اینکه این روزها یکی از دغدغه‌های دستگاه قضا کاهش ورودی پرونده‌های کیفری است اما در مقابل شرایط اقتصادی و اجتماعی باعث شده است پرونده‌ای نظیر سرقت و جرائم مالی روزبه‌روز دغدغه‌های بزرگتری به وجود آورد. شاید باید تأکید کرد که در ...

اکثر جامعۀ ایران با التهابِ روانی درگیر است

صحبت از تأثیر شرایط امروز جامعه خصوصاً از نظر اقتصادی بر روح و روان شهروندان موضوعی بود که سرمشق را به گفت‌وگو با افسانه ابراهیمی، دکترای روانشناسی کشاند. گفت‌وگویی که با هشدارهای این روانشناس کرمانی در مورد این روزهای جامعه به دلیل شرایطش همراه بود...

با توجه به اینکه اخیراً اخباری منتشر شد که آمار اختلالات روانی در جامعه ایرانی را رقم قابل توجه از هر سه یا چهار نفر یک نفر اعلام نموده، با فرض پایین‌تر بودن این رقم نیز از نظر خودتان با توجه به ارتباط کاری با این موضوع وضعیت را چگونه ارزیابی می‌کنید و تحلیل خودتان از ...

لذّت زنـدگی معنادار در بُحران

جنگ، فقر، تبعیض، بی‌عدالتی، مسائل زیست‌محیطی، نظام‌های سلطه‌گر و بسیاری از بحران‌های مبتلا‌به جامعۀ بشری نه‌تنها محصول شرایط امروز است، بلکه سابقه‌ای به وسعت تاریخ بشر دارند. این در حالی است که شادی همواره دغدغۀ انسان بوده است. ارسطو اعتقاد داشت تمام رفتارهای انسان برای رسیدن به شادی است و بسیاری از اندیشمندان، فلاسفه و اخیراً هم روانشناسان برای کشف راه‌های رسیدن به شادی تلاش کرده‌اند؛ اما سؤال اینجاست در شرایطی که محیط بیرونی شدیدترین فشارها را در جهت کاهش شادی وارد می‌کند، چه باید کرد؟ برای جامعۀ ایرانی که شرایط اقتصادی به بحرانی عمیق تبدیل شده و استیصال حاصل ...