سیرجان از دیرباز به‌عنوان یکی از مناطق فرهنگی مهم استان مطرح بوده است. اگر امروز به سیرجان فرهنگی نگاه ژرفی داشته باشیم. تئاتر و مطبوعات سیرجان در کنار نویسندگان شاخص و مطرح، پیشروی امر فرهنگ در این شهرستان می‌باشد، موسیقی سیرجان نیز در هر ژانر موسیقی مذهبی، موسیقی نواحی و موسیقی کلاسیک ایرانی از پتانسیل خوبی برخوردار است که متأسفانه به دلیل مسائل جانبی نتوانسته آن‌چنان که باید خود را مطرح کند. البته در زمینهٔ موسیقی نواحی اوضاع کمی بهتر است و هنرمندان سیرجانی با حضور درخشان خود در جشنواره‌های موسیقی قسمتی از شکوه و عظمت موسیقی بومی این منطقه را به رخ مخاطبان کشیده‌اند.

به ابتکار مدیرمسئول نشریه سرمشق سفری داشتیم به سیرجان و دقایقی به صحبت‌ها و گلایه‌های هنرمندان موسیقی این خطه گوش فرا دادیم. گلایه‌هایی که کم‌وبیش در سایر نواحی کشور وجود دارد و مسئولان امر باید به فکر راه‌کاری برای حل مشکلات این عزیزان باشند. متأسفانه در همین روزها خبر درگذشت اسماعیل یکتاپرست هنرمند بزرگ سرنا نواز سیرجان کام دوستداران موسیقی نواحی کشور را تلخ کرد. اسماعیل یکتاپرست یکی از قوی‌ترین و فعال‌ترین هنرمندان موسیقی نواحی سیرجان بود که بعد از شادروان سهراب عیسی‌پور استاد بی‌بدیل سازهای بادی، پرچمدار هویت موسیقی بومی سیرجان بود. در رفاقت بیست ساله من با جناب یکتاپرست جز خوبی و معرفت چیزی از این بزرگ‌مرد ندیدم. یکی از صفات ارزنده او خوش‌قولی و وقت‌شناسی بود. چیزی که در سایر اهالی موسیقی نواحی به‌ندرت دیده می‌شود. موسیقی نواحی سیرجان هنوز هم که هنوز است از نوادر و نخبه‌هایی برخوردار است که با کمی حمایت می‌توانند در عرصه‌های هنری و موسیقیایی کشور بدرخشند از این میان می‌توان به خانواده عیسی‌پور به‌خصوص استاد جهانگیر، مسعود و حسن عیسی‌پور اشاره کرد. رضا نارویی و ابراهیم جهانشاهی هم در کنار روح‌الله سلطانی که اصالتاً بافتی است جزو بهترین خوانندگان محلی استان کرمان به شمار می‌روند. امیدواریم قدردان هنر آن‌ها باشیم.

یا حق.

برای این شماره به سیرجان آمده‌ایم تا از نزدیک با شما هنرمندان و فعالان موسیقی این شهر گپ و گفتی داشته باشیم و از مشکلات و محدودیت‌هایی که با آن‌ها روبه‌رو هستید، صحبت کنید. ابتدا خود را معرفی کنید و از سابقۀ فعالیت موسیقی خود برایمان بگویید.

مرتضی اسماعیل‌زاده: نوازندۀ ساز قانون هستم؛ نوازندگی این ساز را از سال ۹۰ شروع کردم و نزد استاد ملیحه سعیدی آموزش دیدم.

افشین خواجه: از سال ۸۹ نوازندۀ گیتار کلاسیک هستم و در شیراز آموزش دیدم.

امین ارجمند: نوازندۀ ‌ویلن ایرانی هستم و از سال ۹۲ نزد آقایان عامری و انصاری آموزش دیدم.

معین شریف‌پور: نوازندۀ تار هستم و از سال ۹۰ وارد عرصۀ موسیقی شدم.

مجتبی صفارزاده: از سال ۷۵ نوازندگی تمبک را آغاز کردم و از شاگردان استاد انصاری بودم. مدتی به‌خاطر برخی مسائل، ساز نزدم اما دوباره شروع کردم.

سعید باستانی: نوازنده و مدرس گیتار کلاسیک هستم و از سال ۷۹ وارد عرصۀ موسیقی شدم.

علی احمدی: علی احمدی مدرس سنتور و مسئول آموزشگاه چکوک هستم.

انصاری: رشتۀ اصلی‌ام آواز بود؛ چون در سیرجان استاد موسیقی به آن صورت نبود، من هم به‌واسطۀ علاقه‌ای که به موسیقی داشتم، با سازهای مختلفی نوازندگی می‌کردم. در دانشگاه استاد داریوش طلایی پیشنهاد دادند تار را به‌عنوان ساز تخصصی خودم انتخاب کنم و همراه آن آواز هم کار کنم.

توکلی: من ویلن ایرانی می‌زنم. آقای انصاری از پیشکسوتان موسیقی سیرجان هستند و به همۀ سازها تسلط دارند؛ ایشان از هفت سالگی صدای خوبی داشتند و می‌خواندند؛ پدرشان هم در کار موسیقی بودند و در تعزیه نیز می‌خواندند. استاد انصاری در سال‌هایی کار کردند که هیچ‌کس جرئت اجرای موسیقی نداشت؛ مثلاً سال ۶۵ با ترس از اینکه نکند هرلحظه گروه را از روی صحنه پایین بیاورند، در سالن ارشاد اجرا کردند؛ آن سال‌ها اصلاً فضای خوبی برای موسیقی وجود نداشت.

 درست است؛ فکر می‌کنم اولین اجرای موسیقی بعد از انقلاب در شهر کرمان سال ۶۳ و در موزه صنعتی بود؛ یادم هست که یکی از مسئولان به اعضای گروه گفتند اگر به‌ شما حمله کردند، از این درِ پشت سن بیرون بروید؛ اما هیچ اتفاقی نیفتاد چون مردم عاشق موسیقی هستند.

انصاری: من یک اجرا در سال ۶۳ داشتم، خدابیامرز علی گلزاری، از پیشکسوتان تئاتر گفتند نوازندۀ سنتور پشت پرده اجرا کند! گفتم ما پشت پرده‌نشین نیستیم، اگر مشکلی دارید همه بیرون می‌رویم. مضراب که به سیم خورد، پرده افتاد. مردم واقعاً تشنۀ شنیدن موسیقی بودند. سال ۶۵ هم یکی از دلایلی که خیلی به ما کاری نداشتند این بود که مسئولان شهر، ما را می‌شناختند و مشکلی نداشتیم و در همۀ شهرهای استان ازجمله در بم، جیرفت، رفسنجان و کرمان اجرا می‌کردیم. آن زمان تا سال ۶۹ اصلاً گروه موسیقی نبود. سال ۶۵ سیرجان تنها شهری بود که به شکل امروز در آن کنسرت اجرا می‌شد.

 البته در سیرجان و کرمان برگزار می‌شد؛ من خودم سال ۶۵ گروه ارفع را راه انداختم. قبل از ما هم گروه جناب ارجمند و گروه حافظ فعال بودند. من طی سال‌های متمادی در گروه نوروز به سرپرستی جناب ارجمند نوازندگی می‌کردم.

انصاری: زمانِ مدیریت آقای نیلی در ارشاد بود.

بله که به سنتور، می‌گفتند ویلن!

انصاری: یک شب در بم اجرا داشتیم، گفتند «بت چین» را هم بخوانید، من شروع به خواندن کردم، از میان جمعیت یکی به من می‌گفت «آقای انصاری! غِناست.» من خواندم و تمام شد، دوستان به من گفتند خدا خیرت بدهد، طلسم را شکستی جلوی این آقا؛ ما جرئت نمی‌کردیم جلوی مدیرکل ارشاد ساز بزنیم چه رسد به اینکه آواز بخوانیم.

سیرجان و رفسنجان همیشه در موسیقی حرف داشته‌اند؛ درواقع در موسیقی استان، مثلث کرمان، سیرجان و رفسنجان همیشه فعال بوده‌ است. البته خوانندگان بم هم با مهاجرت به تهران در موسیقی ایران درخشیدند.

توکلی: قبل از انقلاب، سیرجان در زمینۀ موسیقی مطرح بود و حرف برای گفتن داشت.

 بله، آقای مؤیدمحسنی آوانگارد بودند در موسیقی استان.

انصاری: سال اول دبیرستان که بودم با ایشان رفتیم رامسر؛ آقای مؤیدمحسنی سنتور می‌زدند و می‌خواندند. متأسفانه امروز آموزش موسیقی در شهرمان لوث شده؛ در مغازه، پیاده‌رو و هر جایی که بشود موسیقی یاد می‌دهند. به ارشاد که می‌گویم این چه وضعی است؟ چرا رسیدگی نمی‌کنید؟ می‌گویند شما نامه بنویس تا ما پیگیری کنیم. می‌خواهند من اقدام کنم که همه چیز را گردن من بیاندازند؛ چون در سیرجان همه من را می‌شناسند و بعداً می‌گویند انصاری، نان ما را آجر کرد. من چه‌کار می‌توانم بکنم؟ ازنظر من در این شهر کسانی که واقعاً می‌توانند موسیقی ایرانی را تفهیم کنند، آقای توکلی و آقای رحیم شهسواری هستند؛ بقیه بیایند امتحان بدهند تا مشخص شود چقدر تبحر و دانش دارند.

...

ابزارهای علم مدیریت توانمندسازها و ابزارهایی هستند که علاوه بر یاری رساندن به صنایع مختلف، می‌توانند صنعت موسیقی را نیز متحول نمایند. این ابزارها که در طی قرن اخیر کارایی خود را در جهت کیفیت و مدیریت زمان و منابع انسانی به تثبیت رسانده‌اند می‌توانند در کنار نگاه لطیف هنری موسیقی و ایده‌های انتزاعی موسیقی، آن را به‌صورت محصولی دقیق‌تر و مؤثرتر به مخاطبان خود برساند.

 ۱- ابزارهای مدیریت كیفیت

مدیریت كیفیت جامع TQM در سازمان موسیقی

مدیریت كیفیت جامع، فلسفه‌ای است كه بر اساس آن ابعاد مختلف كیفیت محصول، اجرا یا خدمت معرفی شده و با استفاده از رویكردهای فرهنگی، زمینه‌های بهبود مستمر و ارتقای سطح كیفیت فعالیت‌های موسیقی فراهم می‌گردد.

۱-۱- مزایای اجرای TQM در موسیقی:

 ۱- توجه به پیشگیری نتایج به‌جای كشف بعدی آن‌ها: تمرکز روی نتایج تولید آثار موسیقی توسط گروه و پایه‌گذاری صحیح مفهوم کیفیت موسیقی در اعضای سازمان در تمامی مراحل تولید و اجرای موسیقی و رساندن خطا به حداقل ممکن، در طی مسیر و پیشگیری قبل از اجرا بجای کشف خطاها پس از اجرا، زیرا خطا در حین اجرا و یا تولید محصول ضعیف با تیراژ بالا، ضربه بزرگی به هنری بودن آثار گروه موسیقی وارد خواهد کرد.

۲- توجه به فرآیندهایی كه فرآورده یا خدمات تولید می‌کنند: (فرآیندها و بخش‌هایی که مهم‌ترین بخش موسیقی باکیفیت نهایی و مورد تقاضای مخاطب را تولید می‌کنند، تعیین‌کننده موفقیت و عدم موفقیت اثر تولیدی و یا اجرای انجام‌شده خواهند بود، به‌عنوان‌مثال: اگر فرآیند توانمندسازی گروه زهی فرضاً ویولن یک به‌درستی و با دقت طرح‌ریزی و تمرین نشده باشد و در پارتیتور اثر محوریت داشته باشد، این بی‌توجهی منجر به ضعف اجرا یا تولید ناقص خواهد شد که این خطا از درجه هنری اثر خواهد کاست).

۳- ایجاد تعهد نسبت به نوآوری در فرآیندهای نو محصول/خدمت: (عوامل نوآوری سازمان موسیقی از آهنگساز، رهبر گروه، مایسترها و ... در قالب فرآیند تولید و اجرای اثر متعهد به نوآوری در فرآیندهای خود در جهت تعالی گروه و آثار بدیع حرکت می‌کنند تا علاوه بر کیفیت روزبه‌روز، آثار جدیدتری تولید و اجرا نمایند).

۴- اطمینان از مؤثر بودن تمامی فرآیندها و فعالیت‌های سازمانی: درک مؤثر بودن فرآیندها از دو طریق امکان‌پذیر است: نخست تعریف درست فرآیندها و پایش همیشگی آن‌ها و سپس ارزیابی نتیجه فرآیندها در اجرا و در صورت نیاز تعریف فرآیندها و فعالیت‌های کارآمدتر.

۵- ترویج مشاركت و كار گروهی میان اعضای سازمان: در ارکستر و کر به دلیل وجود بخش‌های متنوع صدایی و سازبندی مربوطه این مشارکت بدین‌صورت است که یک بخش با مایستر مربوطه جدا از گروه به تمرین بپردازند و بر نقص‌های خود متمرکز شوند و آنسامبل درون‌گروهی خود را به وجود آورند و دیگر اینکه نمایندگانی از هر بخش در کارگروه‌های کوارتت و ... به تمرین بپردازند و ضعف‌های تکنیکی خود را رفع نمایند و مهم‌ترین موضوع اینکه در این فرصت علاوه بر اجرای نقش خود به‌صورت انفرادی در گروه، تفکر گروهی کار کردن را نیز به تجربیات خود اضافه کنند.

۶- تمركز و پایداری بر مشتریان داخلی و خارجی سازمان: مشتریان داخلی همان اعضای گروه هستند که ذی‌نفع تمامی اعتبار و درآمدهای گروه هستند و مشتریان خارجی همان مخاطبانی هستند که حاضر هستند برای بلیط کنسرت و آلبوم موسیقی شما هزینه پرداخت کنند. همان‌گونه که به دست آوردن سرمایه‌های انسانی رشد یافته و همراه بسیار دشوار است، نگه‌داشتن و وفادار ساختن آن‌ها نیز کار پیچیده‌ای است که باید با تمرکز بر کیفیت آثار هر دو گروه را وفادار و پایدار ساخت.

۷- ترویج استفاده مؤثر از اعضای گروه: شایسته محوری در گروه و انتخاب صحیح هر فرد برای فرآیند مناسب موجب مؤثر واقع‌شدن اعضای گروه خواهد شد و علاوه بر به دست آوردن کیفیت مطلوب، از اتلاف وقت و دوباره‌کاری جلوگیری می‌شود.

۸- ترویج مفاهیم كنترل كیفیت صفر: کنترل کیفیت گروه از ابتدا تا انتهای هر پروژه موسیقی مفاهیم بنیادینی دارد که بیانگر دقت در تمامی مراحل تولید و اجراست که باید رعایت شود.

۹- ایجاد ساختار سازمانی مناسب: داشتن ساختار سازمانی مناسب یک موسسه یا گروه موسیقی باعث می‌شود تا هر نوع مغایرت و خطایی با منبع آن تشخیص داده شود و به‌سرعت اصلاح گردد. به‌عنوان‌مثال: گروه موسیقی ارکستر سمفونیک علاوه بر رهبر گروه و سرپرست گروه و مدیر مالی و مدیر برنامه‌های گروه مایسترهایی دارد که هر بخش را هدایت و آماده‌سازی می‌کنند.

۱۰- اجرای مفاهیم مدیریت فرآیند: اگر بجای رویکرد وظیفه‌ای همه‌چیز فرآیندی دیده شود و یک مدیر فرآیند داشته باشد، تمام فرآیندها به‌درستی پیش می‌رود و چک می‌شود و سرعت تولید و کیفیت آثار بالا می‌رود، به‌عنوان‌مثال: مدیریت فرآیند در هر بخش یا گروه یک ارکستر سمفونیک باید بخش خود را در زمان معین و با سرعت و دینامیک و ... مشخص کند، چه به همراه ارکستر و چه به‌تنهایی باکیفیت مطلوب بنوازد و این اجرای موفق در راستای فرآیندی از گرفتن پارتیتور تا اجرا یا ضبط برنامه تداوم دارد.

۱۱- اندازه‌گیری سیستماتیك و منظم عملكرد: گروه‌های موسیقی که خود را در معرض سنجش و ارزیابی در جشنواره‌ها قرار می‌دهند و به‌طور منظم و پیوسته توسط ارزیابان و داوران زبده سنجیده می‌شوند، عمدتاً کیفیت مناسب‌تری دارند، زیرا مجبورند خود را به استانداردهای موسیقی نزدیک‌تر کنند، پس مراحل تعالی را سریع‌تر طی می‌کنند.

۱۲- استفاده از تکنیک‌های بهبود مستمر: با این تکنیک رشد و اصلاح تدریجی گروه را به خطاناپذیری بدون اتلاف وقت سوق می‌دهد که بسیار مطلوب است. انتخاب رپرتوارهای باز زمان محدود، کنسرت‌ها و اجراهای مکرر و تمرینات منظم و ... باعث بهبود تدریجی می‌گردد.

۱۳- آموزش: اگرچه در ارکستر و کر سعی بر این است که از نوازندگان و خوانندگان ویرتئوز استفاده شود، اما اکثر این اعضا در مورد موضوعات گروهی در خصوص کیفیت نهایی آثار آموزش ندیده‌اند و بیشتر بر اساس تجربه شخصی می‌نوازند.

...