آوردگاه آلمان و انگلیس در جنگ جهانی اول

در دو قرن اخیر، تعداد قابل توجهی محقق از کشورهای مختلف جهان به منظور مطالعات علمی به ایران سفر کرده‌اند و بعضی از آن‌ها به علت علاقه به مناطق خشک و فراگرم کویر لوت را انتخاب کرده‌اند. ازجمله این محققان غیر ایرانی می‌توان به دکتر آلفونس گابریل، پروفسور سون هدین، پروفسور مونو و... اشاره نمود. حاصل مطالعات آن‌ها، منابع ارزشمندی است که تا کنون منتشر شده است؛ اما علاوه بر این محققین، تعداد زیادی جاسوسان کارکشته که بیشتر آن‌ها عناصر نظامی بوده‌اند، تحت پوشش‌های مختلف جهت جمع‌آوری اطلاعات جغرافیایی، تاریخی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی در ایران جولان داده‌اند از این افراد می‌توان به ژنرال سر پرسی سایکس، ستوان هنری پاتینجر، گلداسمید، کلنل استوارت، گالیندو، از انگلستان، ژنرال خانیکف از روسیه، سروان نیدرمایر از آلمان به عنوان نمونه اشاره نمود. اطلاعات جاسوسی که این افراد از این مرز و بوم به دست آورده و از ایران خارج کرده‌اند. این اطلاعات با امکانات پیشرفته همیشه در حال بروز رسانی و استفاده می‌باشند. معرفی و نحوه فعالیت همه افراد فوق در این مقاله نمی‌گنجد؛ اما به عنوان مشت نمونه خروار تنها به فعالیت گروه سروان نیدرمایر از آلمان می‌پردازیم که در بحبوحه جنگ جهانی اول، همراه با نظامیان اتریشی ۲۲۰۰۰ کیلومتر در مناطق مختلف کشور ایران جولان داده‌اند و افراد تحت امر او درگیری مسلحانه تمام عیاری با نظامیان انگلیسی در پهنه لوت داشته‌اند که بسیار جذاب و خواندنی است.

برای تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات گروه نیدرمایر و درگیری آن‌ها ابتدا به کتب مرجع و متون‌های منتشرشده مراجعه و پس از آن جهت تکمیل و تطابق این اطلاعات سفری به کویر لوت شهداد ده سلم نمودم‌. در این سفر، نخست موفق به شناسایی مسیر حرکت نظامیان آلمانی اتریشی و تهیه عکس و گزارش از محل درگیری و سنگرهای به جا مانده شدم. در ضمن، بخت یارم بود و توانستم با کمک جناب آقای معین افضلی، سرکار خانم زهرا رضایی ملکوتی و جناب آقای بلوری ( از مسئولین سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان‌های کرمان و خراسان جنوبی و پایگاه‌های جهانی لوت) ـ با پیرمرد کهن‌سال از اهالی ده سلم آشنا شوم که یک‌صد و بیست سال عمر داشت. نام او غلام مروی و در زمان درگیری مزبور، شانزده ساله بوده است.

وی به‌رغم گذشت یک صد و چهار سال از زمان درگیری آلمان‌ها با انگلیسی‌ها به روشنی آن واقعه را در ذهن داشت. او با اشاره به کوه مجاور ده سلم ـ که بعضی از اهالی آن را کوه آلمان‌ها می‌گفتند ـ با دقت خاصی جزئیات این درگیری را با بیان شیرین و کلماتی رسا همراه با استفاده از زبان بدن تعریف می‌کرد. گفته‌های او نه‌تنها با نوشته‌های فرمانده آلمانی‌های حاضر در نبرد مطابقت داشت، بلکه نام بعضی از افراد و مکان‌های محلی را که در گزارش آلمان‌ها نبود بدان اضافه می‌نمود. از آنجا که این‌گونه افراد کهن‌سال در زمان فعلی نادرند، بر حسب کنجکاوی و خارج از هدف سفر علت طول عمر ایشان را جویا شدم که اهالی محل گفتند: رمز آن این است که آقای غلام مروی عمرش را با آئین مهرورزی و گذشت با مردم سپری نموده است و از نظر او کینه و عصبانیت از دست مردم و روزگار سم مهلک است. سرلوحه زندگی یک صد و بیست ساله این مرد مهربان کویری، عشق و محبت بوده و بس. با شنیدن این صفات به این نتیجه رسیدم آنچه مولانا با آن مقام معنوی در مورد عشق به خلق و کسب رضای خالق یافته است، آقای مروی بدان عمل نموده و ایشان مصداق این ابیات مولانا بود

اگر عالم همه پر خار باشد

دل عاشق همه گلزار باشد

همه غمگین شوند و جان عاشق

لطیف و خرم و عیار باشد

از اصل مطلب دور نشوم، پس از سفر ده سلم در جمع‌بندی مطالب به این نتیجه رسیدم برای آن‌که علت درگیری آلمان‌ها با انگلیسی‌ها روشن شود، لازم است ابتدا به‌طور مختصر به دلایل حضور بیگانگان در کشورمان که ناشی از جنگ جهانی اول و اوضاع نابسامان ایران گرفتار حکومت احمدشاه قاجار بود، اشاره کنم و سپس به شرح فعالیت گروه نیدر مایرآلمانی بپردازم.